Phân tích nhân vật là dạng đề phổ biến trong nghị luận văn học. Để viết tốt, học sinh không nên bắt đầu ngay bằng cảm tính mà cần xây dựng một dàn ý chặt chẽ, giúp triển khai mạch lạc và thuyết phục. Dưới đây chúng tôi sẽ chia sẻ đến bạn dàn ý phân tích nhân vật trong tác phẩm văn học theo bố cục ba phần rõ ràng, có thể áp dụng cho mọi tác phẩm.
Dàn ý phân tích nhân vật trong tác phẩm văn học
Mở bài: Giới thiệu khái quát và định hướng vấn đề
Mở bài phải ngắn gọn nhưng đầy đủ hai yếu tố là giới thiệu tác phẩm và nhân vật. Học sinh có thể linh hoạt theo hai cách:
Cách 1: Mở bài trực tiếp
- Nêu tên tác giả, tác phẩm;
- Giới thiệu nhân vật cần phân tích;
- Dẫn dắt đến yêu cầu phân tích.
Cách 2: Mở bài gián tiếp
- Dẫn bằng hoàn cảnh sáng tác, cảm hứng, đề tài hoặc giá trị nhân văn;
- Gợi nhắc hình tượng nhân vật rồi đi vào vấn đề.
Cuối mở bài nên có câu luận đề: “Nhân vật X là hiện thân của…”, “Hình tượng này thể hiện…”, “Phân tích nhân vật giúp ta hiểu rõ hơn…”…
Thân bài: Phân tích theo hệ thống luận điểm
Đây là phần quan trọng nhất quyết định chất lượng bài viết. Có thể triển khai theo các luận điểm dưới đây:
Giới thiệu xuất thân, hoàn cảnh, vị trí của nhân vật
Phần này giúp đặt nhân vật trong bối cảnh cụ thể:
- Nhân vật là ai? Thuộc tầng lớp, hoàn cảnh nào?
- Sống trong thời kỳ lịch sử nào?
- Giữ vai trò gì trong tác phẩm?
Phần mở đầu nhỏ này làm nền cho các luận điểm sau.
Phẩm chất, tính cách nổi bật
Chọn những đặc điểm chính của nhân vật để phân tích, thường từ 2–4 phẩm chất. Ví dụ:
- Lòng yêu nước, tinh thần chiến đấu;
- Đức hi sinh, lòng nhân ái;
- Ý chí vượt khó, khát vọng sống;
- Sự phản kháng, bi kịch, cô đơn…
Mỗi phẩm chất nên trình bày theo công thức: Nêu ý chính → Dẫn chứng → Phân tích → Nhận xét.
Hành động, lời nói và suy nghĩ đặc trưng
Nhân vật được thể hiện qua:
- Hành động cụ thể trong tác phẩm;
- Lời thoại với nhân vật khác;
- Suy nghĩ và đời sống nội tâm.
Phần này giúp chứng minh tính cách qua chi tiết nghệ thuật, không chung chung.
Biểu tượng và ý nghĩa đại diện
Nhiều nhân vật mang ý nghĩa vượt khỏi cá nhân. Khi phân tích, cần trả lời các câu hỏi:
- Nhân vật đại diện cho tầng lớp, thế hệ, lý tưởng hay bi kịch nào?
- Tác giả gửi gắm điều gì qua nhân vật?
Ví dụ:
- Anh thanh niên trong “Lặng lẽ Sa Pa” đại diện cho lớp người lao động thầm lặng;
- Chí Phèo phản ánh số phận người nông dân trước Cách mạng;
- Tnú là hình tượng người dân Tây Nguyên trong kháng chiến.
Thủ pháp nghệ thuật khắc họa nhân vật
Đây là điểm nâng cao giúp bài phân tích sâu sắc hơn. Có thể xem xét các yếu tố:
- Miêu tả ngoại hình;
- Lời thoại và ngôn ngữ;
- Miêu tả nội tâm;
- Kết cấu truyện;
- Tình huống điển hình;
- Bút pháp hiện thực, lãng mạn, trữ tình, tượng trưng,…
Việc chỉ ra bút pháp nghệ thuật khắc họa giúp chứng minh tài năng của nhà văn.
Xem thêm:
- Những nét tiêu biểu về cuộc đời nhà văn Lê Lựu
- Tác giả One Punch Man là ai? Tìm hiểu cuộc đời sự nghiệp
Đánh giá chung về nhân vật
Sau khi phân tích nhân vật cần khái quát lại giá trị nội dung và nghệ thuật mà tác phẩm muốn gửi gắm:
- Nhân vật góp phần thể hiện tư tưởng gì của tác phẩm?
- Có sức sống, ý nghĩa với thời đại hoặc bạn đọc hôm nay không?
- Khẳng định thành công trong xây dựng hình tượng.
Kết bài: Khái quát, khẳng định và liên hệ
Phần kết nên trình bày ngắn gọn nhưng có chiều sâu:
- Khẳng định lại giá trị nổi bật nhất của nhân vật;
- Đánh giá đóng góp của nhân vật đối với tư tưởng tác phẩm;
- Có thể liên hệ bản thân, thời đại hoặc nhân vật tương đồng ở tác phẩm khác.
Một kết bài hay sẽ không dừng ở một câu chấm dứt, mà mở ra suy ngẫm hoặc cảm xúc.
Trên đây chúng tôi vừa chia sẻ đến bạn cách lập dàn ý phân tích nhân vật trong tác phẩm văn học. Một bài phân tích nhân vật đạt điểm cao không chỉ nhờ cảm hứng mà phải được xây dựng từ một dàn ý rõ ràng, mạch lạc. Khi biết cách triển khai từng phần, học sinh sẽ dễ dàng trình bày thuyết phục, tránh lan man và nổi bật được những giá trị quan trọng của hình tượng nhân vật.
About The Author
