Cảm thụ văn học là khả năng tiếp nhận, phân tích và rung cảm trước một tác phẩm. Tuy nhiên với nhiều học sinh việc cảm thụ không phải là điều tự nhiên mà cần được hướng dẫn. Vậy hãy để Geego.com.vn hướng dẫn cảm thụ tác phẩm văn học cho học sinh hiệu quả, dễ tiếp thu ngay dưới đây nhé.
Muốn cảm thụ được tác phẩm trước tiên học sinh cần phải hiểu đúng những gì tác giả truyền tải. Giáo viên hoặc người hướng dẫn nên giúp học sinh:
– Tìm hiểu hoàn cảnh sáng tác
Cần giới thiệu ngắn gọn về tác giả, thời điểm ra đời, ý nghĩa xã hội của tác phẩm.
– Xác định bố cục
Chia bài thơ, đoạn văn thành từng phần nhỏ để phân tích nội dung cụ thể. Khi chia đoạn, các em dễ thấy ý chính hơn.
– Giải nghĩa từ khó, hình ảnh ẩn dụ
Nhiều bài thơ, truyện ngắn sử dụng ngôn từ giàu hình tượng, vì vậy giáo viên cần giúp học sinh hiểu nghĩa đen – nghĩa bóng để tránh hiểu sai nội dung.
– Tóm tắt nội dung chính
Sau khi đọc, học sinh nên tự diễn đạt lại bằng lời của mình: tác phẩm nói về ai, việc gì, cảm xúc nào?
Cảm thụ văn học không chỉ là phân tích cấu trúc mà còn là rung cảm trước cái hay, cái đẹp.
– Đặt câu hỏi gợi cảm xúc
Các câu hỏi này giúp học sinh biết suy nghĩ theo chiều sâu.
– Hình dung và tưởng tượng
– Khuyến khích học sinh tưởng tượng cảnh vật, con người, tình huống trong tác phẩm. Ví dụ: với bài “Quê hương” của Tế Hanh, hãy để các em nhắm mắt và tưởng tượng khung cảnh làng chài buổi sáng.
– Liên hệ bản thân
Liên hệ giúp cảm xúc trở nên chân thật. Ví dụ khi phân tích hình ảnh “tre Việt Nam”, học sinh có thể nhớ đến cây tre ở quê, câu chuyện dân gian hay trải nghiệm cá nhân.
– Thảo luận nhóm
Trao đổi với bạn cùng lớp giúp học sinh nhìn vấn đề đa chiều, không cảm thụ một cách máy móc.
Sau khi hiểu và cảm, học sinh cần biết cách viết thành đoạn hoặc bài cảm thụ.
– Viết theo bố cục rõ ràng
Một bài cảm thụ đơn giản gồm 3 phần:
– Chọn dẫn chứng chính xác
Khi cảm thụ thơ cần trích câu thơ đúng nguyên văn. Khi cảm thụ truyện cần miêu tả chi tiết cụ thể.
– Dùng từ gợi cảm xúc
Nên sử dụng những từ thể hiện cảm nhận như: “xúc động”, “tha thiết”, “trong trẻo”, “chân thành”, “mênh mang”, “day dứt”…
– Tránh học thuộc văn mẫu
Giáo viên nên khuyến khích học sinh viết theo cách hiểu của mình, sử dụng ngôn từ phù hợp với lứa tuổi.
Giọng đọc là “cầu nối” đầu tiên giúp học sinh cảm nhận tác phẩm văn học. Nếu một bài thơ hay đoạn văn được đọc với giọng đều đều, không ngắt nghỉ hay nhấn nhá đúng chỗ, cảm xúc trong tác phẩm sẽ bị “chết chữ”, người nghe khó cảm nhận được cái hay, cái đẹp của ngôn từ.
Giáo viên có thể đọc mẫu sau đó khuyến khích học sinh luyện đọc lại, thay đổi cách nhấn nhá và tự cảm nhận sự khác biệt. Việc nghe – đọc – cảm này giúp các em tiếp nhận tác phẩm bằng cảm xúc chứ không chỉ bằng lý trí.
Khi đọc diễn cảm được chú trọng, học sinh sẽ chủ động hòa mình vào không gian nghệ thuật của tác phẩm, từ đó cảm thụ sâu sắc và chân thực hơn.
Việc sử dụng tranh ảnh, video hoặc âm nhạc khi dạy tác phẩm văn học giúp nội dung trở nên sinh động và gần gũi hơn. Nhiều học sinh gặp khó khăn khi tưởng tượng bối cảnh, nhân vật hoặc không khí của tác phẩm chỉ qua chữ viết. Khi có thêm yếu tố minh họa trực quan, các em sẽ dễ hình dung, dễ cảm nhận và ghi nhớ sâu hơn.
Khi kết hợp minh họa trực quan với quá trình đọc – phân tích – thảo luận, học sinh không chỉ tiếp nhận tác phẩm bằng mắt và tai mà còn cảm nhận bằng cảm xúc. Đây là cách giúp các em thấy văn học thay vì chỉ nghe và đọc một cách khô khan.
Bạn đọc có thể xem thêm: Tác giả Romeo và Juliet là ai? Vì sao tác phẩm này lại nổi tiếng như vậy?
Thay vì chỉ giảng giải theo cách truyền thống, giáo viên nên dùng hệ thống câu hỏi gợi mở để dẫn dắt học sinh tự khám phá cái hay, cái đẹp của tác phẩm. Khi học sinh được suy nghĩ, trả lời và trao đổi, các em sẽ chủ động tiếp nhận chứ không tiếp thu một cách thụ động.
Những câu hỏi này kích thích tư duy, khơi gợi cảm xúc và giúp học sinh tự tìm ra ý nghĩa của câu chữ, chi tiết, hình ảnh. Khi chính các em “phát hiện” thay vì “được cho sẵn”, khả năng cảm thụ sẽ sâu sắc và tự nhiên hơn.
Đối với các tác phẩm truyện, giáo viên có thể chia nhóm học sinh và giao cho các em nhập vai từng nhân vật. Hoạt động này không chỉ tạo không khí học tập sôi nổi mà còn giúp các em tiếp cận tác phẩm bằng cảm xúc thay vì chỉ đọc – chép – phân tích.
Thay vì chỉ phân tích bằng lời, học sinh sẽ tự cảm được tác phẩm qua diễn xuất, tưởng tượng và giao tiếp — đó chính là bước tiến quan trọng trong cảm thụ văn học.
Cảm thụ văn học không phải là kỹ năng có sẵn, mà là quá trình được hình thành từ cách hướng dẫn đúng đắn, cảm xúc chân thành và sự chủ động của học sinh. Hy vọng với phương pháp hướng dẫn cảm thụ tác phẩm văn học cho học sinh trên, hi vọng các em sẽ từng bước cảm nhận tác phẩm một cách sâu sắc hơn, không chỉ hiểu nội dung mà còn chạm tới vẻ đẹp của ngôn từ, hình ảnh và cảm xúc. Khi biết rung động trước cái đẹp trong văn học, các em cũng sẽ nuôi dưỡng được tâm hồn, mở rộng tư duy và thêm yêu cuộc sống.
Trong kỳ thi tốt nghiệp THPT môn Ngữ văn luôn được xem là thử thách…
Chương trình Ngữ văn lớp 9 có nhiều tác phẩm đặc sắc phản ánh đời…
Phân tích nhân vật là dạng đề phổ biến trong nghị luận văn học. Để…
Nghị luận văn học là dạng bài quan trọng trong các kỳ thi học sinh…
Việt Bắc là một trong những thi phẩm đẹp nhất của thơ ca kháng chiến…
Không chỉ là khúc ca về núi rừng Tây Bắc, Tây Tiến còn khắc họa…