Truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao là một kiệt tác hiện thực phê phán, khắc họa bi kịch bị tha hóa và bị tước đoạt quyền làm người của người nông dân trước Cách mạng tháng Tám. Cùng Geego.com.vn phân tích truyện ngắn Chí Phèo của Nam Cao để hiểu rõ hơn về nội dung mà tác giả muốn truyền tải nhé.
Nam Cao là một trong những cây bút hiện thực xuất sắc nhất của văn học Việt Nam giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám năm 1945. Ông không chỉ phản ánh đời sống người nông dân một cách chân thực, mà còn đào sâu vào bi kịch tinh thần và giá trị nhân phẩm con người.
Trong số các tác phẩm của ông, Chí Phèo được coi là kiệt tác, tiêu biểu cho tư tưởng nhân đạo mới mẻ và bút pháp nghệ thuật sắc sảo. Truyện được viết năm 1941 với nhan đề ban đầu là “Cái lò gạch cũ”. Nhân vật chính Chí Phèo không chỉ là hình tượng của một cá nhân bị hủy hoại, mà còn là tiếng kêu phản kháng của cả một tầng lớp người bị chà đạp dưới chế độ thực dân phong kiến.
Chí Phèo vốn là một đứa trẻ bị bỏ rơi bên lò gạch cũ được dân làng nhặt về nuôi. Hắn lớn lên nhờ tình thương chắp vá của những người nghèo, sau đó đi ở cho Bá Kiến. Từ một anh canh điền lương thiện, hiền lành và có ước mơ giản dị về một mái nhà nhỏ, Chí bị đẩy vào tù chỉ vì bị ghen ghét, chèn ép. Bảy, tám năm trong tù đã biến hắn thành một con người khác: đầy sẹo, đầy thù hận, mất hết nhân hình và nhân tính.
Điều đáng nói là Chí không sinh ra để làm kẻ lưu manh mà chính xã hội đầy bất công, sự áp bức tàn nhẫn của tầng lớp thống trị đã tước đoạt nhân phẩm của hắn. Qua số phận Chí, Nam Cao phơi bày bộ mặt tàn bạo của xã hội phong kiến đã đẩy người lương thiện đến chỗ tha hóa.
Khi ra tù Chí trở lại làng Vũ Đại với hình dạng dữ tợn: cái đầu trọc, mặt đầy sẹo, tay cầm chai rượu, miệng chửi trời chửi đời. Hắn đến nhà Bá Kiến tưởng để trả thù nhưng lại bị lợi dụng trở thành tay sai chuyên rạch mặt ăn vạ. Từ đây Chí không còn là một con người bình thường mà trở thành “con quỷ dữ của làng Vũ Đại”.
Bi kịch lớn nhất của Chí là bị xã hội cự tuyệt quyền làm người, hắn muốn giao tiếp với con người nhưng chỉ nhận lại sự sợ hãi, ghẻ lạnh. Câu chửi mở đầu truyện “Hắn chửi trời, chửi đời, chửi tất cả làng Vũ Đại…” thực chất là tiếng kêu tuyệt vọng của một kẻ muốn được thừa nhận sự tồn tại. Nhưng chửi mãi mà không ai đáp lại, Chí càng tuyệt vọng và mất phương hướng.
Cuộc đời Chí Phèo chỉ thực sự thay đổi khi gặp Thị Nở, người đàn bà xấu xí, nghèo khổ nhưng thật thà. Sau một đêm say, Thị mang cháo hành cho hắn, bát cháo giản dị ấy đã làm sống dậy phần người tưởng chừng đã chết trong Chí. Lần đầu tiên sau bao năm Chí biết buồn, biết nhớ, biết hy vọng và khát khao được sống như một người bình thường.
Bằng tấm lòng của một người đàn bà bất hạnh, Thị Nở đã vô tình đánh thức nhân tính bị vùi lấp trong Chí. Đây là chi tiết thể hiện sâu sắc giá trị nhân đạo của tác phẩm dù bị tha hóa đến đâu con người vẫn có khả năng trở về với bản chất lương thiện nếu được cảm hóa bằng tình thương.
Hy vọng vừa lóe lên đã vụt tắt khi Thị Nở nghe lời bà cô mà cự tuyệt Chí. Cánh cửa trở về với đời sống lương thiện bị đóng lại. Đau đớn, tuyệt vọng Chí lại tìm đến rượu. Nhưng lần này rượu không còn giúp hắn quên đời mà càng khiến hắn tỉnh ra trong sự khổ sở.
Chí tìm đến Bá Kiến với yêu cầu đơn giản: “Tao muốn làm người lương thiện!”. Trong cơn phẫn uất tột độ, Chí giết Bá Kiến rồi tự sát. Cái chết ấy là kết cục tất yếu của một kiếp người bị đẩy đến bước đường cùng.
Chi tiết lò gạch cũ xuất hiện ở cuối truyện như một vòng luẩn quẩn của bi kịch: một đứa trẻ hoang khác có thể lại lớn lên và lặp lại số phận của Chí Phèo.
Bạn đọc xem thêm:
Nam Cao xây dựng nhân vật Chí Phèo rất thành công qua các phương diện:
Tình huống nghệ thuật cũng được xây dựng khéo léo: từ tiếng chửi đầu truyện đến gặp Thị Nở, rồi cái chết cuối cùng tất cả tạo thành một vòng đời đầy bất công, phản ánh sâu sắc hiện thực xã hội.
Tác phẩm mang đậm hai giá trị lớn:
Qua việc phân tích truyện ngắn Chí Phèo của Nam, người đọc hiểu rõ hơn thông điệp mà Nam Cao gửi gắm: tác phẩm vừa là bản cáo trạng mạnh mẽ về xã hội phong kiến, vừa là tiếng nói thương cảm cho số phận người nông dân bị áp bức. Bi kịch của Chí cho thấy con người có thể bị tha hóa, nhưng khát vọng sống lương thiện vẫn tồn tại. Chính chiều sâu hiện thực và giá trị nhân đạo ấy đã giúp tác phẩm sống mãi với thời gian.
Bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh là tiếng lòng chân thành, mãnh liệt của người…
Truyện Kiều của Nguyễn Du là kiệt tác tiêu biểu của văn học trung đại…
Ngôn ngữ thơ Xuân Quỳnh mang một vẻ đẹp rất riêng vừa dung dị, chân…
Điều làm nên sức sống lâu bền trong trang văn của Tô Hoài không chỉ…
Nguyễn Minh Châu là một trong những cây bút tiêu biểu của văn học Việt…
Nam Cao là một trong những cây bút hiện thực xuất sắc của văn học…